मार्च 7 मा, युरोपेली संघ र मौरिटानियाले 210 मिलियन यूरो (227 मिलियन डलर) माइग्रेसन सम्झौतामा हस्ताक्षर गरे। यो सम्झौता EU द्वारा नेतृत्व गरिएको थियो र स्पेनी सरकार द्वारा लबिङ गरिएको थियो, जुन क्यानरी टापुहरूमा कागजातविहीन बसाइसराइमा बढेको बारे चिन्तित छ। जनवरीमा, टापुहरूमा 7,000 भन्दा बढी आगमनहरू रेकर्ड गरिएको थियो।

माइग्रेसन सम्झौताले मौरिटानियन सीमाना र सुरक्षा बलहरूलाई मानिसहरूको तस्करी र मानव बेचबिखन विरुद्ध लड्न र मौरिटानियन सीमा व्यवस्थापन र निगरानी क्षमताहरूलाई बलियो बनाउन मद्दत गरेर यी आगमनहरूलाई कम गर्ने लक्ष्य राखेको छ। सम्झौताले देशमा रोजगारी सिर्जना गर्न, शरण प्रणालीलाई सुदृढ पार्ने र कानुनी आप्रवासन योजनाहरूका लागि कोष दिने वाचा गरेको छ।

तर EU को “सीमा बाह्यकरण” नीतिहरूको इतिहासमा एक नजरले यो सम्झौताले आफ्नो निर्दिष्ट उद्देश्य पूरा गर्ने सम्भावना कम रहेको देखाउँछ। अझ नराम्रो कुरा, मौरिटानियामा यसले उत्पन्न गरेको अभूतपूर्व सार्वजनिक प्रतिक्रियाले देशलाई अस्थिर बनाउने धम्की दिन्छ।

मौरिटानियाबाट आप्रवासन रोक्न ईयू प्रयासहरू 2006 मा सुरु भयो जब लगभग 32,000 मानिसहरू पश्चिमी अफ्रिकी किनारहरूबाट क्यानरी टापुहरूमा आइपुगे। यी समुद्री आगमनहरू 2005 मा स्पेनको उत्तरी अफ्रिकी एन्क्लेभ्स सेउटा र मेलिलामा आप्रवासीहरूमाथिको रक्तपातपूर्ण क्र्याकडाउन र परिणामस्वरूप प्रवासी आन्दोलनको दक्षिणतर्फको पुनरुत्थान पछि।

प्रतिक्रियामा स्पेनद्वारा फ्रन्टेक्स, युरोपेली सीमा र तटरक्षक एजेन्सी र उत्तरी मौरिटानियाली बन्दरगाह सहर नौआधिबाउमा स्पेनको सिभिल गार्डको तैनाथीको सहयोगमा हवाई र सामुद्रिक निगरानी कार्यहरू समावेश थिए। पुलिस बललाई शहरमा गस्ती गर्ने र यसको मौरिटानियन समकक्षहरूलाई तालिम दिने जिम्मेवारी दिइएको थियो। क्यानरी टापुहरूमा हिरासतमा परेका वा समुद्रमा रोकिएकाहरूलाई प्रशोधन गर्न र निर्वासन गर्न, शहरको पुरानो विद्यालयलाई हिरासत केन्द्रमा परिणत गरियो।

यी प्रयासहरूले मौरिटानियन क्षेत्रबाट विदेशी नागरिकहरूको निर्वासनमा नाटकीय वृद्धि र क्यानरी टापुहरूमा समुद्री आगमनमा अस्थायी शान्तताको परिणाम भयो, जसले स्पेनलाई अभियानलाई सफलताको रूपमा प्रशंसा गर्न अनुमति दियो।

EU ले यो अवसरलाई मौरिटानिया सरकारले 2010 मा अपनाएको नयाँ राष्ट्रिय माइग्रेसन रणनीतिको मस्यौदा लियो। यदि नौआधिबाउमा विदेशी सुरक्षा बलहरूको तैनाथीले मौरिटानियन राज्यको सार्वभौमसत्तामा पहिले नै गम्भीर प्रभाव पारेको छ भने, बाह्य प्राविधिक शासनमा यो अभ्यासले उनीहरूलाई थप बलियो बनायो।

अभ्यासमा, रणनीतिले देशमा सुरक्षा बलहरूको क्षमता अभिवृद्धि र देशको सीमा पूर्वाधारको स्तरोन्नतिदेखि युवा सहायता कार्यक्रमहरू र देशमा आप्रवासीहरूका लागि सचेतना अभिवृद्धि अभियानहरू सम्मका धेरै परियोजनाहरूलाई वित्त पोषित गरेको छ।

त्यसपछिका वर्षहरूमा, युरोप जाने मार्गहरू पूर्वतिर सारियो, 2015 मा मध्य र पूर्वी भूमध्यसागरीय मार्गहरूबाट अभूतपूर्व संख्यामा आइपुगे। प्रतिक्रियामा, EU ले अफ्रिकामा अनियमित बसाइसराइ र विस्थापनको मूल कारणहरूलाई सम्बोधन गर्न ट्रस्ट कोष (EUTF) सुरु गर्यो।

EUTF मार्फत, मौरिटानियाले फेरि एक पटक EU आर्थिक र प्राविधिक सहयोग प्राप्त गर्‍यो जुन आप्रवासन व्यवस्थापनमा समर्पित नगद र युरोप-बाउन्ड आवागमनलाई रोक्नको लागि परियोजनाहरूको फराकिलो पोखरीमा समर्पित थियो।

यद्यपि, २०२० सम्ममा, पश्चिम अफ्रिकाबाट क्यानरीहरूमा आगमनको संख्या फेरि बढेको थियो र त्यस वर्ष स्पेन सरकारले 40,000 भन्दा बढी समुद्री आगमनहरू रेकर्ड गरेको थियो। यी आगमनहरूको रिपोर्टमा, लागूऔषध तथा अपराधसम्बन्धी संयुक्त राष्ट्र संघको कार्यालयले मोरक्कोमा सीमा पार गर्ने प्रतिबन्धलाई वृद्धिका चालकहरूमध्ये पहिचान गरेको छ।

समुद्रमा परिवर्तन ठूलो मानवीय लागतमा आयो, तथापि, एट्लान्टिक मार्गमा मृत्यु दर यात्राको प्रयास गर्ने प्रत्येक 12 व्यक्तिहरूको लागि एक मृत्युको रूपमा उच्च अनुमान गरिएको छ।

जब यो लामो समय देखि देखीएको छ कि यस्तो सीमा मृत्यु, र अधिक सामान्यतया मान्छे तस्करी, कानूनी आवागमन मा प्रतिबन्ध को एक परिणाम हो, EU प्रतिक्रिया माउरिटानिया मा आवतजावत प्रतिबन्ध को माध्यम को थप विस्तार भएको छ।

जुलाई 2022 देखि, यसले युरोपेली आयोग र मौरिटानिया बीचको स्थिति सम्झौता वार्ता गर्न कूटनीतिक धक्काको रूप लिएको छ। मौरिटानियाको क्षेत्रीय सार्वभौमसत्तामा थप धक्का, यसले मोरिटानियाको इलाकामा फ्रन्टेक्स तैनातीलाई अधिकृत गर्नेछ, यसका कर्मचारीहरूलाई देशमा सीमा व्यवस्थापन कर्तव्यहरू पूरा गर्न र उनीहरूलाई मौरिटानियामा अभियोगबाट उन्मुक्ति प्रदान गर्ने अनुमति दिन्छ।

यो स्थिति सम्झौतालाई अन्तिम रूप दिन बाँकी छ, र ढिलाइका कारणहरू सार्वजनिक गरिएन भने, त्यहाँ संकेतहरू छन् कि मौरिटानियाली अधिकारीहरूले EU को बाह्य सीमाहरू प्रहरीमा उनीहरूको भूमिकाको युरोपेली साझेदारहरूद्वारा मान्यताको सापेक्ष अभावको कारण दुखी महसुस गरेका छन्। ।

सेप्टेम्बरमा लीक भएका कागजातहरूले ट्युनिसियाको तुलनामा मौरिटानिया सरकारको सर्कलमा कम मूल्याङ्कन भएको भावनालाई संकेत गर्दछ। सम्झौता गरे जुलाईमा EU सँग, जसमा माइग्रेसन व्यवस्थापनमा समर्पित १० करोड यूरो ($ ११२ मिलियन) समावेश थियो। 2023 को अन्त्यतिर क्यानरीहरूमा आगमन बढ्दै गएपछि, मरिटानियासँग समान सम्झौता गर्नको लागि चरण सेट गरिएको थियो।

2006 देखि मौरिटानियामा लागू गरिएको बाह्यकरण नीतिहरूको इतिहासलाई ध्यानमा राख्दै, तथापि, यो सम्झौताले युरोपमा “अनियमित बसाइँसराइ” लाई रोक्नको उद्देश्यलाई पूरा गर्नेछ भन्ने आशा कम देखिन्छ। युरोप पुग्न खोज्नेहरूले प्रतिबन्ध र क्र्याकडाउनको प्रतिक्रियामा वैकल्पिक मार्गहरू खोज्ने प्रयास जारी राख्नेछन्।

वास्तवमा, जसरी 2006 मा क्यानरीहरूमा आगमनको संख्यामा बृद्धि भएको थियो, जसले मूल रूपमा मौरिटानियामा बाह्यकरण अभियान सुरु गरेको थियो, त्यसभन्दा अघि 2005 मा सेउटा र मेलिलामा हिंसात्मक क्र्याकडाउन भएको थियो, स्पेनमा समुद्री आगमनमा वृद्धिको अन्त्यतिर। 2023 लाई एकदम मिल्दोजुल्दो छ मेलिला मा नरसंहार जुन २०२२ मा।

यदि माइग्रेसन सम्झौतामा यसरी डेजा वुको भावना छ भने, दुई उपन्यास सुविधाहरू हाइलाइट गर्न लायक छन्। पहिलो, वार्तालाप गरिएको कोष अघिल्लो बाह्यकरण प्रयासहरू भन्दा ठूलो परिमाणको आदेश हो। 2010 राष्ट्रिय माइग्रेसन रणनीति, उदाहरणका लागि, यसको आठ वर्षको अस्तित्वको अवधिमा 12 मिलियन यूरो ($ 13m) परियोजनाहरू छुट्याइएको थियो जबकि EUTF ले 2019 मा मात्र मौरिटानियामा 84 मिलियन यूरो ($ 91 मिलियन) परियोजनाहरूलाई वित्त पोषण गरेको थियो। पछिल्लो माइग्रेसन सम्झौता, यसको विपरीत, वर्षको अन्त्य अघि मौरिटानियालाई 210 मिलियन यूरो ($ 227 मिलियन) दिने वाचा गर्दछ।

दोस्रो, जब मौरिटानियामा सीमा बाह्यकरणको विरोध ऐतिहासिक रूपमा मुट्ठीभर नागरिक समाज संगठनहरूमा सीमित छ, भर्खरको आप्रवासन सम्झौताले सामाजिक कोलाहल मच्चाएको छ। विपक्षी दलहरूले मोरिटानियामा “गैरकानूनी आप्रवासीहरू” लाई पुनर्वास गर्ने योजनाको रूपमा हेरेको कुराको निन्दा गरेका छन् जबकि नागरिक समाजका कार्यकर्ताहरूले मौरिटानियालाई “युरोपको लिंग” बनाउन EU प्रयासहरूको आलोचना गरेका छन्।

प्रहार यस्तो भएको छ कि मौरिटानिया सरकार नकारात्मक प्रचारको प्रतिक्रिया दिन बाध्य भएको छ। सत्तारुढ दल र गृह मन्त्रालयले छुट्टाछुट्टै विज्ञप्ति जारी गरी देशले आफ्नो भूमिमा विदेशी नागरिकलाई पुनर्वास गर्न बाध्य पारिएको हल्लाको खण्डन गरेको छ। यद्यपि यी कथनहरूले सार्वजनिक सरोकारहरूलाई कम गर्न सकेनन्। सम्झौता हुनु अघिल्लो दिन राजधानीमा सुरक्षाकर्मीले विरोध प्रदर्शनलाई तितरबितर पारेका थिए।

यसरी सम्झौताले सिर्जना गरेको ध्रुवीकरणले फराकिलो समाजमा प्रवेश गर्ने सम्भावना छ। वास्तवमा, २०२३ फेब्रुअरीमा मानवअधिकार कार्यकर्ता अल-सूफी ओल्ड अल-चाइन र मेमा एक युवा अफ्रो-मोरिटानियाली व्यक्ति, ओमार डिओपको प्रहरी हत्याका कारण मौरिटानियामा बढेको दंगा र विरोधको वर्ष पनि थियो।

पछिल्लो उदाहरणले विशेष गरी अफ्रो-मौरिटानियन समुदाय भित्र धेरैले महसुस गरेको जातीय बहिष्कारको भावनालाई जटिल बनायो। वास्तवमा, सिभिल रजिस्ट्री कागजातहरू प्राप्त गर्न धेरै कठिनाइहरूको सामना गर्नुपर्दा सुरक्षा बलहरूद्वारा अफ्रो-मोरिटानियनहरूलाई “गैरकानूनी आप्रवासी” भएको शंका गर्नु असामान्य छैन। यस्तो सन्दर्भमा, EU ले राष्ट्रिय सुरक्षा बलहरूलाई “अनियमित आप्रवासन” मा क्र्याक गर्न प्रोत्साहन दिँदै मौरिटानियामा पहिले नै मार्जिनमा रहेकाहरूका लागि गम्भीर जोखिम बोक्छ।

त्यसकारण, माइग्रेसन सम्झौताले मौरिटानियामा जातीय तनाव र सामाजिक ध्रुवीकरण भड्काउने जोखिममा पारेको छ जबकि यसले “अनियमित बसाइँसराइ” लाई रोक्नको आफ्नो लक्ष्य हासिल गर्न असम्भव छ। यस्तो नतिजा मुख्यतः देशको लागि हानिकारक हुनेछ, र यसले समस्याग्रस्त क्षेत्रमा स्थायित्वको ज्योतिको रूपमा मौरिटानियाको ईयूको आफ्नै फ्रेमिङलाई पनि कमजोर बनाउनेछ।

अन्ततः, सीमा बाह्यकरणले बढाएको दुष्ट र व्यर्थ सर्कलबाट बाहिर निस्कने एउटै उपाय भनेको ग्लोबल साउथ देशहरू, जस्तै मौरिटानियामा, EU जस्ता बाह्य कलाकारहरूसँग उनीहरूको सरकारको संलग्नतामा बढी प्रभाव पार्नु हो। यसले बाह्य चासोको सट्टा क्षेत्रीय यथार्थलाई प्रतिबिम्बित गर्ने आप्रवासन नीतिहरूको दायरा बढाउनेछ र यथास्थिति अन्तर्गत पीडित हुने जोखिममा परेकाहरूको हितलाई अग्रगामी बनाउनेछ।

यस लेखमा व्यक्त गरिएका विचारहरू लेखकका आफ्नै हुन् र अल जजीराको सम्पादकीय अडानलाई प्रतिबिम्बित गर्दैनन्।