२३ माघ, काठमाडौं । बर्दियाकी इन्द्रा सुनारले काठमाडौंका चिसा रातहरुमा राम्ररी निदाउन नपाएको धेरै भइसकेको थियो । सोमबार रातिको मुटु कपाउने जाडो जेनतेन काटेपछि उनी रत्नपार्क शान्तिवाटिकामा मंगलबार बिहान खाना पकाउन लाग्दै थिइन् ।

मिटरब्याजी साहुले घरखेत खाइदिएपछि तीन वर्षकी छोरी बोकेर गत मंसिरमा काठमाडौं आएकी सुनारले सोच्दै नसोचेको घटना हुन पुग्यो । छोरी र आफ्नो लागि भोक मेटाउन खाना बनाउदै गरेको बेला मंगलबार बिहान साढे ८ बजे शान्तिवाटिका भित्र एक हुल नगर प्रहरी छिरे ।

काठमाडौं महानगरबाट आएको बताउँदै उनीहरुले न्याय माग्न धर्ना बसेकाहरुलाई ठाउँ खाली गर्न उर्दी दिए । त्यसपछि भाँडाकुडा, ओछयान, लत्ता कपडा फाल्दै सुनारलगायत पीडितहरुलाई शान्ति बाटिकाबाट बाहिर सडकमा गलहत्याए ।

‘खाना पाक्दा पाक्दै एक्कासी प्रहरी आएर लखेट्न थाले’, सुनारले भनिन्, ‘ठाउँ खाली गर्न भन्दै हामीलाई लछार पछार गर्दै बाहिर फाले । जबरजस्ती गरे, हातपात गरे, लठ्ठी पनि हाने ।’

खाना पनि नदिई सामानसहित आफूलाई सडकमा हुत्याइदिएपछि कहाँ जाने के गर्ने भन्ने होस उनले पाइनन् । पिठ्यूँमा बोकेकी छोरीतिर हेर्दै रोइमात्र रहिन् ।

सुनारका श्रीमानले मिटरब्याजी साहुसँग लिएको आठ लाख ऋण बढेर ३२ लाख पुगेको थियो । ऋण तिर्न नसकेपछि मिटरब्याजीले उनको घर आफ्नो नाममा गरेका थिए । साहुले बस्ने घर नै हडपेपछि उनी न्याय माग्न काठमाडौं आएकी थिइन् ।

‘मिटरब्याजीले घर खाइदिए बस्ने ठाउँ भएन’ उनले भनिन्, ‘जाने ठाउँ कतै नभएपछि न्याय माग्दै रुँदै काठमाडौं आएकी थिएँ । तर यहाँ पनि बस्न दिइएन ।’ बरु उनलाई अहिले अर्काे आपत आइपरेको छ, ‘काखे छोरी लिएर कहाँ जाने ?’

शान्तिवाटिकाबाट लखेटिएपछि दिनभर उनी सडक छेउको फुटपाथमै बसिन् । दिनभर उनी छोरीसँग भोकै रहिन् ।

बर्दियाकी देबु परियार पनि मिटरब्याजी साहुको ऋणको फन्दामा परेर गत मंसिरमा काठमाडौं आएकी थिइन् । ऋणका नाममा साहुले खोसेको घर फिर्ता पाउनुपर्ने माग राख्दै उनी दुई महिना यता शान्तिवाटिकामा धर्ना दिँदै बसेकी थिइन् ।

बस्ने घर नभएपछि न्याय माग्ने उनको अन्तिम विकल्प काठमाडौं थियो । काठमाडौंमा चिसो रात कटाउनलाई कम्तीमा बस्ने ठाउँ थियो, शान्तिवाटिका । ‘सबै गुमाएपछि न्यायमा माग्न यहाँ आएका थियौं’ उनले भनिन्, त्यहाँबाट पनि हटाइयो, अब कहाँ गएर बोल्ने, कहाँ गएर न्याय माग्ने ?’

काठमाडौं महानगरको प्रहरीले शान्तिवाटिकाको गेटमा ताला झुण्ड्याएपछि दिनभर उनी पनि सडकमै बसिन् ।

‘ढिलै भए पनि सरकारले हाम्रो कुरा सुन्छ कि भन्ने झिनो आश थियो । हाम्रो आवाज सरकारलाई सुनाउन भनेर यहाँ बसेका थियौं । तर हामीलाई बोल्ने ठाउँ पनि दिइएन ।’

सोमबार दिउँसोमात्र जनकपुरकी आरती शाहको परिवार छोरीको न्यायका पक्षमा बोलिदिन भन्दै ध्यानाकर्षण पत्र बुझाउन सिहंदरबार जादै थिए । तर प्रहरीले आमा निर्मला र भाइ प्रेम शाहलाई सिंहदवारको गेटैमा रोके ।

भित्र छिर्न खोजेपछि प्रहरीले उल्टै लछारपछार गर्दै प्रहरी भ्यानमा राखेर नियन्त्रणमा लियो । दुई बजे नियन्त्रणमा लिएको प्रहरीले बेलुका पाँच बजेमात्र उनीहरुलाई छोड्यो ।

२३६ दिन यता निरन्तर धर्नामा रहेका आरतीका परिवार सोमवार राती आरामले सुत्न समेत पाएका थिएनन् । तर बुधवार बिहान फेरि नगर प्रहरी बसिरहेको ठाउँ छोड्न भन्दै आइपुगे ।

महानगरको नगर प्रहरीले आरतीकी आमा निर्मला र भाई प्रेमलाई ब्यानर सहित शान्तिबाटिकाबाट लछारपछार गर्दै बाहिर निकाले । न्याय माग्न धर्नामा बसीरहेका उनी त्यहाँबाट निकालिएपछि दिनभर फुटपाथमा बसे ।

दाइजो निहुँमा छोरी आरतीको शाहको हत्या गरिएको भन्दै गत असार २ गते काठमाडौं आएका थिए । परिवारले आरतीको न्यायका लागि सुरुमा माइतीघरमा धर्ना थालेका थिए । तर सरकारले गत कात्तिकमा माइतीघर मण्डा लगायतका क्षेत्रलाई निषेधित क्षेत्र घोषणा गरेपछि उनीहरुलाई त्यहाँबाट हटाइएको थियो ।

त्यसपछि उनीहरुले शान्तिवाटिकामा धर्ना दिदै आएका थिए । तर मंगलवारबाट शान्तिवाटिकाबाट पनि निकालेपछि आरतीको परिवारको कहाँ जाने भनेर अन्योलमा छ ।

‘न्याय माग्न खोज्दा माइतीघरबाट हामीलाई लखेटिएको थियो’ आरतीका भाइ प्रेमले भने, ‘त्यसपछि हामी यहाँ आएका थियौं । तर यहाँबाट पनि हामीलाई लखेटियो ।’ उनले सरकारले पीडित परिवारलाई न्याय दिनुको साटो पटक पटक आफूहरुमाथि पटक पटक ज्यादती गर्ने काम भएको बताए ।

त्यसमाथि महानगरले न्याय माग्न आएका पीडितमाथि अन्याय पूर्ण व्यवहार गरेको भन्दै उनले आक्रोश पोखे । ‘हामी आफै आफ्नो मान्छे गुमाएर पीडामा छौं’ उनले भनिन्, ‘यस्तो बेला हामीलाई न्याय दिनुको साटो उल्टै नै ज्यादती गर्‍यो ।’

शान्तिवाटिकामा मिटरब्याज पीडित समूह, आरती साहको परिवार लगायत धर्ना बस्दै आएका थिए । कपिलवस्तु जिल्ला अदालतका न्यायाधीश भुवन गिरीलाई कारवाही गर्नुपर्ने भन्दै उनकी श्रीमती आरती गिरी रावल पनि असोज १ गते आमरण अनसन बस्दै आएकी थिइन् ।

मंगलबार बिहान भने काठमाडौं महानगरले शान्तिवाटिकामा न्याय माग्दै धर्नामा बसेकाहरुलाई हटायो । लामो समयदेखि विभिन्न माग राख्दै धर्नामा बसिरहेका पीडितहरुलाई शान्तिबाटिकामा निषेध गरेपछि उनीहरु दिनभर बाहिर सडकमा बसे । खाना पकाउँदै गरेको अवस्थामा हटाइएका उनीहरु दिनभर भोकै बसे ।

यसअघि माइतीघरमा धर्नामा बसेकाहरुलाई प्रहरी प्रशासनले हटाएको थियो । माइतीघरमा निषेधित क्षेत्र घोषणा गरेर धर्ना र प्रदर्शन गर्नेहरुका लागि भृकुटीमण्डपमा स्थान तोकिएको थियो । उनीहरु शान्तिवाटिकामा धर्नामा बस्दै आएका थिए ।

पीडितहरुले न्याय माग्न आइपुगेका पीडितहरुलाई लखेट्ने महानगरको कार्य अमानवीय भएको बताए ।

‘कोही आफन्त गुमाएर, कोही घर जग्गा गुमाएर यहाँ न्याय माग्न बसेका छन्’, मिटर ब्याजी पीडित गीता नेपालले भनिन्, पीडित कुरा पीडितको कुरा सुन्नुको साटो साटो पीडितलाई दुःख दिने काम गर्‍यो ।’

लिखित सूचनाबिनै आफूहरुलाई हटाएको भन्दै पीडितले आक्रोश पोखे । बस्नलाई विकल्प पनि नदिएर लखेटेको भन्दै पीडितहरुले नाराबाजी गरे । उनीहरुले महानगरले शान्तिवाटिकाको गेटमा लगाएको ताला खोलेर पीडितलाई बस्न दिनुपर्ने माग राखेका छन् ।

काठमाडौं महानगरपालिका कार्यालय भने पीडितहरुलाई हटाउनुपर्नाको कारण देखाउँदै ११ महिनादेखि बस्दा रानी पोखरी समेत प्रदुषित हुन पुगेको तर्क गर्छ । विभिन्न थरि मागकर्ताका कारण शान्तिवाटिका कब्जाजस्तै हुन पुगेको नगरपालिका बताउँछ ।

‘विभिन्न माग राख्ने समूहरु ११ महिनादेखि शान्ति बाटिका कब्जा गरेर बसेका रहेछन् नगर प्रहरी प्रमुख राजुनाथ पाण्डेले भने, त्यसले रानीपोखरी समेत फोहोर हुन थालेपछि हटाउनु परेको हो ।’ उनले महानगरको आदेश अनुसार नै उनीहरुलाई हटाउनुपरेको जिकिर गरे ।

तस्वीरहरु : आर्यन धिमाल/अनलाइनखबर