शाहपुर काण्डी ब्यारेजः सन् १९८२ मा पूर्व प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले आयोजनाको शिलान्यास गरेकी थिइन् ।
श्रीनगर:
४५ वर्षदेखि पूरा हुन नसकेको बाँध बनाएर भारतले रावी नदीको पानी पाकिस्तान जाने बाटो रोकेको छ । विश्व बैंकको रेखदेखमा सन् १९६० मा भएको सिन्धु जल सन्धि अनुसार रविको पानीमा भारतको विशेष अधिकार छ ।
पञ्जाबको पठानकोट जिल्लामा अवस्थित शाहपुर कान्डी ब्यारेज जम्मु–कश्मीर र पञ्जाबबीचको घरेलु विवादले थुनिएको थियो । तर त्यसले भारतको पानीको ठूलो हिस्सा यति वर्षसम्म पाकिस्तानमा गयो।
सिन्धु जल सन्धि अन्तर्गत रावी, सतलज र ब्यासको पानीमा भारतको पूर्ण अधिकार छ भने सिन्धु, झेलम र चिनाबको पानीमा पाकिस्तानको अधिकार छ।
1979 मा, पञ्जाब र जम्मू र कश्मीर सरकारले पाकिस्तानलाई पानी रोक्न रञ्जित सागर बाँध र डाउनस्ट्रीम शाहपुर कान्डी ब्यारेज निर्माण गर्ने सम्झौतामा हस्ताक्षर गरे।
उक्त सम्झौतामा जम्मू कश्मीरका तत्कालीन मुख्यमन्त्री शेख मोहम्मद अब्दुल्ला र उनका पञ्जाब समकक्ष प्रकाश सिंह बादलले हस्ताक्षर गरेका थिए ।
सन् १९८२ मा पूर्व प्रधानमन्त्री इन्दिरा गान्धीले यस परियोजनाको शिलान्यास गरेका थिए, जुन सन् १९९८ सम्ममा सम्पन्न हुने अपेक्षा गरिएको थियो।
सन् २००१ मा रञ्जितसागर बाँधको निर्माण सम्पन्न हुँदा शाहपुर काँडी ब्यारेज बन्न सकेन र रवी नदीको पानी पाकिस्तानमा बगिरह्यो।
सन् २००८ मा शाहपुरकाँडी आयोजनालाई राष्ट्रिय आयोजना घोषणा भए पनि २०१३ मा निर्माण कार्य सुरु भएको थियो ।
विडम्बनाको कुरा, सन् २०१४ मा पञ्जाब र जम्मू कश्मीरबीचको विवादका कारण यो परियोजना फेरि रोकिएको थियो।
अन्ततः 2018 मा, केन्द्रले मध्यस्थता गर्यो र दुई राज्यहरू बीचको सम्झौता गर्यो। केही समयपछि सुरु भएको काम अन्ततः सकिएको छ ।
पाकिस्तान जाने पानी अब जम्मू कश्मीरका दुई प्रमुख जिल्ला कठुआ र साम्बामा सिँचाइका लागि प्रयोग गरिने छ। ११५० क्युसेक पानीले अब केन्द्र शासित प्रदेशको ३२ हजार हेक्टर जमिनलाई सिँचाइ गर्नेछ ।
बाँधबाट उत्पादन हुने जलविद्युतको २० प्रतिशत जम्मु कश्मीरले पनि लिन सक्नेछ ।
५५.५ मिटर अग्लो शाहपुरकाण्डी बाँध बहुउद्देश्यीय नदी उपत्यका परियोजनाको हिस्सा हो जसमा २०६ मेगावाटको कुल स्थापित क्षमताका दुई जलविद्युत आयोजनाहरू समावेश छन्। यो रञ्जितसागर बाँध परियोजनाको 11 किलोमिटर डाउनस्ट्रीम रावी नदीमा निर्माण गरिएको हो।
जम्मु कश्मीर बाहेक, बाँधको पानीले पञ्जाब र राजस्थानलाई पनि मद्दत गर्नेछ।