पुरातन परम्परा र जीवन्त संस्कृतिका कथाहरूले हावामा सुगन्धित भएकोनेपालको रहस्यमय उपत्यकाहरूमा पुनः पत्ता लगाउनका लागि पाक कलाको खजाना छ । एकपटक मनाइने र पोषित, नेपालको अनुपम सामग्रीहरू अब इतिहासको तखतामा धूलो जम्मा गर्छन् । फास्ट फूड चेनर विश्वव्यापी खानाको प्रभुत्व भएको संसारमा, नेपाली ग्यास्ट्रोनोमीको हृदय र आत्मा छायाँमा परेको छ । यो एक समृद्ध पाक सम्पदाको विलाप हो, जहाँ विदेशीको आकर्षणकोलागि स्थानीय स्वाद त्यागिएको छ ।

सपनाको यात्रा खुल्छ
सपनाको भिडन्तबीच एक युवाको फिल्म निर्देशक बन्ने आकांक्षा भाग्यलेओझेलमा पारेको थियो । भाग्यको हातले उनीहरूलाई आतिथ्यको संसारमा नियालेरफरक बाटोमा डो¥यायो । तिनीहरूका बुबाको रेस्टुरेन्टमा, तिनीहरू खाना र स्वादका दायरामा पर्दाफास भएका थिए, जहाँ जुनून र सीप शैक्षिक कार्यभन्दा मूल्यवान थिए । बत्ती, क्यामेरा, एक्सनको सपना भाँडाकुँडा र प्यानको झन्झन् दबिएको थियो । उनीहरूलाई कमै थाहा थियो कि भाग्यकोयो मोडले आत्मखोजको पाक ओडिसीको ढोका खोल्नेछ ।

जैविक विविधताको ग्रहण सुन्दरता
नेपालको उर्वर अगालोभित्र पसेको सामग्री कोएक शृंखला छ, जुनकुनै समय अतुलनीय विविधता र समृद्धिको गर्व गर्दथ्यो । पाइन नट्स, हग बाजरा, र फक्सटेल बाजरा तिनीहरूको अद्वितीय स्वाद र अतुलनीय पोषण मूल्यका लागि पोषित थिए । तर समय बित्दै जाँदा आयातीत उत्पादन बजारमा बढी आउँदा तिनीहरूको चमक मन्द भयो र संसार विदेशीसँग मोहित भयो । बिर्सिएका र त्यागेका, यी स्वदेशी रत्नहरू फेरि एकपटक चम्कने मौका खोजिरहेका थिए ।

घोडमाचा (रहस्यमय जडीबुटी)
नेपालको सुदूरपश्चिमका दुर्गम पहाडमा, ‘घोडमाछा’ भनेरचिनिने एउटा रहस्यमय जडीबुटी अर्को विश्व शक्तिसाथ फल्छ । यसको शक्तिशालीका या कल्पिक गुणको कानाफूसी पुस्ताका लागि हावामा बोकिएको छ । तिनीहरू भन्छ कि एकमात्र कुरकुराले घोडालाई सयगुणा पुनरुत्थान गर्न सक्छ, तर दुखद रूपमा, यसको आश्चर्यहरू घोडाको पुनरुत्थान दायरामा सीमित छन् । अप्रयुक्त सम्भाव्यताको कथा प्रकट हुन्छ किनकि यो चमत्कारी जडीबुटी अस्पष्टतामा ढाकेको छ । संसारबाट लुकेको छ, जसले यसको उपचार स्पर्शबाट फाइदा लिन सक्छ।

सांस्कृतिक उदासीनता
वर्षौंबित्दै जाँदा नेपाली संस्कृतिको हृदयमा पतनको भावना जाग्यो । एकपटक तिनीहरूको महŒवका लागि सम्मानित, सलादका पातजस्तै नम्र साग पनि, अनुग्रहबाट पतन सामना गरे । बिर्सियो र केबल गार्निशमा सीमित भयो । तिनीहरूले राष्ट्रको सारसँग आफ्नो सम्बन्ध गुमाए । आयातीत सामानकोलोभले स्थानीय सामग्रीको सम्मान ओझेलमा पारेको थियो । आङ्खनै खजानालाई बेवास्ता गर्दै विदेशीलाई अँगालेको समाजको दुखद सम्झना ।

हराएको महिमा पुनः प्राप्त गर्न कल
नेपालले आफ्नो ग्यास्ट्रोनोमिक महिमा पुनः प्राप्त गर्ने समय आएको छ । यसको सिमानाभित्र एक अप्रयुक्त पाक सम्भाव्यता छ, जुन कुनैपनि विश्वव्यापी सनसनीलाई प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ । दिगोपन र स्थानीय रूपमा स्रोत उत्पादनकोबढ्दो चेतनासाथ विश्वले नेपालको बिर्सिएका स्वादहरू पुनः पत्ता लगाउने लक्ष्य राखेको छ ।

शेफ र खाना उत्साहीहरूले राष्ट्रको पाक सम्पदा समृद्ध टेपेस्ट्रीमा प्रवेश गर्दा, उनीहरूले उपेक्षित सामग्री पुनः जीवनमा ल्याउने शक्ति
राख्छन् । पाइन नट, हग ज्वार, फक्सटेल ज्वार र घोडमाचाको प्रयागलाई बढावा दिनुले नेपालको खानालाई नयाँ उचाईमा पु-याउन सक्छ । यी
स्वदेशी खजाना अँगालेर राष्ट्रको पाक पहिचान मात्र पुनस्र्थापित गर्न सकिँदैन, तर यसले स्थानीय किसानलाई सशक्त बनाउन र पुस्तौंदेखि चल्दै आएको परम्परागत ज्ञान पनि संरक्षण गर्न सक्छ ।

निष्कर्ष
नेपालको बिर्सिएका स्वाद पुनर्जागरणको हकदार छ, विश्वव्यापी पाक मञ्चमा फेरि चम्किने क्षण । तिनीहरूको बेवास्ताको विलाप इतिहासमा प्रतिध्वनित हुन्छ । हामीलाई आफ्नै घरको आँगनमा रहेको धन पुनः प्राप्त गर्न आग्रह गर्दछ । हाम्रो भूमिको प्रशस्त विविधता अँगाल्न एक जुट होऔं । सामूहिक प्रयासबाट नेपाली भोजनका लागि जोशको ज्वाला पुनः प्रज्वलित गरौं । यो एक ग्यास्ट्रोनोमिक क्रान्तिको लागि समय हो, जहाँ हामीले स्थानीय उत्सव मनाउने, परम्परागत संरक्षण गर्ने र नेपालको पाकआत्मालाई पुरानोमहिमामा पु¥याउने ।

(१६ पटक भ्रमण गरिएको, आज १६ पटक भ्रमण गरिएको)