स्याङ्जा । स्याङ्जाको वालिङ–२ मा अवस्थित ‘छाप्राक’ गाउँ चट्टानी पहिरोको जोखिममा छ । उच्च जोखिममा रहेका १७ परिवारले आफूहरूलाई स्थानान्तरण गरिदिन माग गर्दै वडा कार्यालयमा निवेदनसमेत दिएका छन् ।

यो दलित समुदायको बाक्लो बस्ती भएको गाउँ हो । गाउँमाथि चट्टानै चट्टानको राते पहरो छ । यही पहराका कारण छाप्राक गाउँ जोखिममा छ । गाउँलेको एउटै पिरलो छ, कतिबेला के पो हुन्छ ? पानी पर्दा होस् या पानी बिसाएपछिको चर्को घाम लाग्दा होस्, उनीहरूलाई उही राते पहराले निदाउन दिँदैन । छाप्राकको बस्तीमा केही दिनअघि मात्रै पहराबाट दुई ठुला ढुंगा फुटेर आयो । बस्तीनजिकै ढुंगा खसेपछि त्रसित बनेका गाउँलेको त्रास अझै मेटिएको छैन । दलित समुदायको बाक्लो बसोबास रहेको छाप्राकमा जम्मा जम्मी २ सय ४ घर छन् ।

पहराबाट फुटेर आएका दुई ढुंगा बस्तीनजिकै आएपछि गाउँलेहरू थप त्रसित भएको स्थानीय रामबाबु सार्की बताउँछन् । फुटेर आएको ढुंगा घरको नजिकै आएको छ, उनले भने, ‘घरभन्दा माथि बाँसघारी भएकाले ढुंगाको बेग कम भए पनि बाँस जरैबाट पल्टाएर ढुंगा घरैनेर आएको छ ।’

बाँसघारीले गर्दा गाउँमा जनधनको क्षति हुन पाएन नत्र के हुन्थ्यो यसै भन्न सकिने अवस्था थिएन उनले भने । उक्त चट्टानी पहिरोबाट १७ घर प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित भएको सार्की बताउँछन् । घरमा बस्दै गर्दा कतिखेर के हुने हो भन्ने कुराले पिरोलिरहन्छ उनले भने, ‘अन्त कहाँ गएर बस्नु ? संख्या सानो भएको भए विद्यालयमा पनि अटिन्थ्यो होला गाउँ नै उठ्दा त्यो पनि सम्भव छैन ।’

जिल्ला प्रशासन कार्यालय स्याङ्जाले राते पहरो आसपासको क्षेत्र उच्च जोखिममा रहेको भन्दै सर्तक रहन आग्रह गरेको छ । केही दिनअघि उक्त जोखिमस्थलको प्रमुख जिल्ला अधिकारी शशिधर घिमिरेसहितको सुरक्षा समिति टोलीले स्थलगत अनुगमन तथा अवलोकन गरेको थियो । गाउँमाथि रहेको पहराबाट दुई ठुला ढुंगा चर्किएर खसेकाले गाउँलेमा डर उत्पन्न भएको प्रजिअ घिमिरेले बताए । लगातार पानी पर्ने अनि चर्को घाम लाग्दा ढुंगा फुट्ने र चर्कने भई खस्न सक्छ प्रजिअ घिमिरेले भने, ‘तत्कालीन अवस्थामा सावधानी अपनाउनुपर्ने देखिन्छ ।’ तत्कालै बस्ती सार्न समस्या भएकाले दीर्घकालीन रूपमा यसको समाधानका लागि भौगर्भिक अध्ययन गरी चट्टानको अवस्था, जोखिमको अवस्था’bout बुझेर के गर्दा उपयुक्त हुन्छ, सोहीअनुसार अगाडि बढ्छौं,’ उनले भने ।

वालिङ–२ का वडाध्यक्ष पोतप्रसाद लम्सालले गाउँमाथिबाट अकस्मात् दुई ठुला ढुंगा खस्दा घरनजिकैको बारीमा रोकिएका कारण जनधनको क्षति हुन नपाएको बताए । अहिलेको अवस्था बढ्दै गएमा पूरै गाउँ नै जोखिममा पर्ने वडाध्यक्ष लम्सालले बताए । ‘बस्ती जोगाउन माथि बाँस लगाउँछौं, यसबाट ढुंगालाई रोक्न मद्दत भयो भने जनधनको क्षति हुन पाउँदैन उनले भने, ‘यहाँका स्थानीय त त्रसित अवस्थामा हुनुहुन्छ, उहाँहरूले वडासँग बस्ती स्थानान्तरण गर्न मागसमेत गर्दै आउनुभएको छ ।’

कुनकुन स्थानमा चट्टानी पहिरोको सम्भावना छ, त्यस’bout प्राविधिकमार्फत पहिचान गरी न्यूनीकरणका उपाय अवलम्बनका लागि नगरपालिकासँग अनुरोध गरेको उनले बताए ।

सोच्दै नसोचेको ठाउँबाट पहिरो जानथालेपछि यहाँको बस्ती जाग्राम रहेको छ । जतिबेला पनि जे पनि हुन सक्छ भन्दै त्रासमा रहेका यहाँका बासिन्दालाई स्तान्तरणको खोजी गरिए पनि व्यवस्थापन अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । स्थानीय तहले यो बस्तीका नागरिक जोगाउन छिट्टै पहलकदमी चाल्नुपर्ने नेपाली कांग्रेस स्याङ्जाका कार्यवाहक सभापति केदार काफ्लेले बताए ।

‘पार्टीका तर्फबाट पनि पहल भएको छ,’ उनले भने, ‘स्थानीय सरकारले पनि यस विषयमा गम्भीर भएर पहल गर्नुपर्छ । बेलैमा यो बस्ती बचाउन नसोच्ने हो भने कुनै पनि बेला ठुलो क्षति हुन सक्छ ।’

(5 पटक भ्रमण गरिएको, आज 5 भ्रमणहरू)