केप टाउन, दक्षिण अफ्रिका – केप टाउनको मिचेल्स प्लेनमा रहेको एउटा सानो घरको पछाडिको भागमा एउटा कोठाको नालीदार फलामको संरचना छ।
भित्र, चेरिल-एन स्मिथ, उनको श्रीमान् र तीन नातिनातिले घर बनाएका छन्। तिनीहरू यस गरिब क्षेत्रका हजारौं तथाकथित “पछाडिवासीहरू” मध्ये छन् स्थानीयहरूले हराएको शहर भनेर बोलाउँछन्।
यहाँ, बासिन्दाहरूले प्रायः आफ्नो सानो जग्गाको अंश अरूलाई दिन्छन् जो आफूभन्दा कम सम्पन्न छन्, बिजुली र सरसफाइ जस्ता आधारभूत सेवाहरूमा पहुँच बिना अदृश्य घरहरू सिर्जना गर्छन्।
स्मिथहरूको एकल कोठाको बासस्थानमा, तिनीहरूको दुईवटा ओछ्यान, दुई-प्लेट स्टोभसहितको अस्थायी कपाट र भाँडा माझ्नको लागि गोलो बाल्टीको लागि पर्याप्त ठाउँ छैन। तिनीहरूले प्रयोग गर्ने एउटा ट्याप सम्पत्तीको अगाडि अवस्थित छ, र उनीहरूले बाल्टिनहरू शौचालयको रूपमा प्रयोग गर्नुपर्नेछ।
54 वर्षीया स्मिथले आफ्नो जीवनको धेरैजसो समय यही अन्धकारमा बिताएकी छन्, गत ३० वर्षदेखि सरकारबाट घरको पर्खाइमा छन् – सत्तारुढ अफ्रिकी नेश्नल कांग्रेस (एएनसी) ले रंगभेदपछि पहिलो प्रजातान्त्रिक चुनाव जित्नुअघिदेखि।
“मैले काउन्सिल हाउसको लागि जुन 1993 मा आवेदन दिएँ र यो 2024 हो र म अझै पर्खिरहेको छु!” अंशकालिक घरेलु कामदारले अल जजीरालाई भने।
सन् १९९४ मा एएनसी सत्तामा आउँदा सबैका लागि घर उपलब्ध गराउने सरकारको प्रमुख नीति थियो। देशले आफ्नो 1996 को संविधानमा एक कदम अगाडि गयो, सबै तहका सरकारहरूले “स्थानिक रंगभेदको विरासत” लाई सम्बोधन गर्नुपर्दछ र कानूनमा रहेको संयन्त्रले किफायती आवासको लागि जग्गा छोड्न अनुमति दिन्छ।
कागजमा, सबैका लागि आवास उपलब्ध गराउने प्रतिबद्धता छ। यद्यपि, वास्तविकतामा, वितरणको गति बढ्दो मागको साथ राखिएको छैन, परिणामस्वरूप ठूलो ब्याकलग हुन्छ।
दशकौंदेखि पूरा नभएका वाचाहरूले पनि एएनसी राष्ट्रिय सरकार र केप टाउन र वेस्टर्न केप प्रान्त चलाउने प्रमुख विपक्षी डेमोक्रेटिक एलायन्स (DA) पार्टी दुवैसँग असन्तुष्ट मतदाताहरूलाई छोडेको छ।
देश मे मा एक महत्वपूर्ण आम चुनाव को लागी जाँदैछ – विश्लेषकहरु को लागी अझै सम्म कठिन चुनाव हुनेछ। ANC – केही सर्वेक्षणहरूले केपमा पनि डीएको बहुमत रहेको सुझाव दिन्छ फिसल्दैएक मतदाता को संकेत मा आफ्नो नेताहरु लाई हिसाब गर्न को लागी तयार छ।
‘नराम्रो सपना’
1994 देखि फेब्रुअरी 2022 सम्म, राज्यले करिब 5 मिलियन मानिसहरूलाई खाँचोमा राखेको थियो, तथ्याङ्क अनुसार मानव बस्ती विभाग। यद्यपि, राष्ट्रिय रूपमा करिब २३ लाख घरपरिवार र व्यक्तिहरू अझै घरको पर्खाइमा छन्।
पश्चिमी केपमा, आधिकारिक प्रतीक्षा सूचीहरूले काउन्सिल हाउसको लागि 600,000 भन्दा बढी मानिसहरू लाइनमा छन्, ती मध्ये 350,000 भन्दा बढी केप टाउनमा मात्र छन्।
र आवास कार्यकर्ताहरू भन्छन् कि आधिकारिक सूचीमा परेकाहरू खाँचोमा परेका मानिसहरूको एक अंश मात्र हुन्।
मिचेल्स प्लेनमा, जहाँ स्मिथ बस्छन्, स्थानीय बासिन्दाहरूको संघले भने कि त्यहाँ क्षेत्रका १ 15,000,००० भन्दा बढी मानिसहरू घरहरूको लागि पर्खिरहेका छन्, तर अधिकारीहरूबाट कुनै राजनैतिक इच्छा छैन जसलाई आवश्यक पर्ने सबैलाई घर मद्दत गर्न।
मिचेल्स प्लेन युनाइटेड रेसिडेन्ट्स एसोसिएसनका उपप्रमुख माइकल ज्याकब्सले भने, “आवास प्रतीक्षा सूचीहरू एक दुःस्वप्न हो र चेरिल-एन र अरूहरू 20 देखि 30 वर्षदेखि सूचीमा रहेको बेलामा कुनै तालमेल छैन जस्तो देखिन्छ।”
एक नागरिक संगठनको रूपमा, जेकब्सले भने कि उनीहरूले शहर, प्रान्तीय र राष्ट्रिय सरकारसँग घर बनाउनको लागि जग्गाको पार्सल छोड्न प्रयास गरेका छन्, तर कसैले सुनेको छैन।
“सूची एक मजाक हो; मानिसहरू मर्नेछन् र तिनीहरूका छोराछोरीहरू वयस्क हुनेछन् र तिनीहरूको घर कहिल्यै हुनेछैन जुन दरले हामी सर्दैछौं। ”
स्थानिय रंगभेद
DA ले १६ वर्षभन्दा बढी समयदेखि पश्चिमी केपमा शासन गरेको छ, जबकि देशका नौ प्रान्तहरूमध्ये अन्य आठ एएनसीद्वारा सञ्चालित छन्।
DA नेताहरूले लगातार आफ्नो क्षेत्रलाई असक्षमताले ग्रस्त देशमा ओएसिसको रूपमा चित्रित गरेका छन्, पार्टी नेता जोन स्टेनहुइसनले यस महिना केप टाउनमा मतदाताहरूलाई यसो भने: “जबकि एएनसीको नेतृत्वमा आठ प्रान्तहरू भत्किएका छन्, यस देशमा एउटा ठाउँ बाँकी छ जहाँ। आशा छ कि हामी सबैले राम्रो भविष्यको लागि साझा गर्नुभयो अझ उज्यालो रूपमा। आशाको त्यो ठाउँ यो DA- नेतृत्वको पश्चिमी केप प्रान्त हो। वेस्टर्न केप अफ गुड होप।”
तर बहुसंख्यक गरिब, गैर-गोरा बासिन्दाहरूको लागि, यो बयानले तिनीहरूको जीवित वास्तविकतालाई प्रतिबिम्बित गर्दैन।
केप टाउन भौगोलिक रूपमा पृथक शहर हो, रंगभेदको दाग प्रायः पुरानो समुद्र तटहरू र करोडौं डलर सम्पत्तिहरूबाट लुकेको छ जसले यसलाई विश्वव्यापी पर्यटक हब बनाउँछ।
केप फ्ल्याट भनेर चिनिने सहरको केन्द्रबाट करिब ३० किलोमिटर (१९ माइल) टाढाको समतल, बलौटे जमिनमा रहेको मिचेल्स प्लेनलाई सन् १९७० को दशकमा रंगभेदी सरकारका लागि जातिवादलाई पछ्याउने रंगीन मानिसहरूलाई बस्ने ठाउँको रूपमा स्थापना गरिएको थियो। जबरजस्ती हटाउने।
यो त्यतिबेला गोरा-मात्र क्षेत्रहरू, तर आर्थिक अवसरहरू र सेवाहरूबाट पनि अलग र अलग गर्न डिजाइन गरिएको थियो। र त्यो अन्यायपूर्ण स्थानिय विरासत बाँकी छ।
आज, Mitchells Plain विभिन्न सामाजिक आर्थिक स्थितिको लगभग आठ छिमेकीहरूमा बसोबास गर्ने करिब आधा मिलियन कम-देखि-मध्यम आय भएका मानिसहरूको घर हो।
यस क्षेत्रले अपराध तथ्याङ्क अनुसार वर्षको पहिलो त्रैमासिकमा राष्ट्रिय स्तरमा हत्या प्रयासको सबैभन्दा धेरै संख्यामा रेकर्ड गरेको छ – र बारम्बार यसलाई उच्च अपराध दर भएको देशको शीर्ष 30 क्षेत्रहरूमा बनाउँछ।
स्मिथ र उनको परिवारलाई बचाइएको छैन। हराएको शहरमा बस्दै, मिचेल्स प्लेनको सबैभन्दा गरीब क्षेत्रहरू मध्ये एक, उनले तीन बच्चाहरू गुमाइन्, दुईवटा सामूहिक हिंसामा, उनले भने, उनीहरूलाई सुरक्षित राख्नको लागि वास्तविक घर भएमा उनीहरू अझै जीवित हुनेछन् कि भनेर ठूलो स्वरमा सोच्दै।
“हराएको शहर सबै कुराबाट धेरै टाढा छ,” स्मिथले भने। “मानिसहरू भन्छन् कि हामी यहाँ हराएको तथ्यबाट नाम हो; घरको पर्खाइमा बस्ने आँगनका बासिन्दाहरू जस्तै कसैले हाम्रो कुरा सुन्दैन वा हामीलाई मद्दत गर्दैन।”
‘स्पर्श बाहिर’ राजनीतिज्ञहरू
निर्वाचन आउन दुई महिनाभन्दा कम समय बाँकी रहँदा प्रदेशका प्रमुख राजनीतिक दलहरूको एजेन्डामा आवासको विषय छैन।
एएनसीसँग यस मुद्दासँग सम्बन्धित घोषणापत्रमा केवल दुई लाइनहरू छन्, जहाँ यसले कमजोर समूहहरूका लागि अनुदानमा आवास निर्माणलाई जारी राख्नेछ र सबैलाई राम्रो आवास र आधारभूत सेवाहरू सुनिश्चित गरेर आंशिक रूपमा मानिसहरूमा लगानी गर्नेछ।
आफ्नो घोषणापत्रमा, DA ले आवासको कुनै उल्लेख गर्दैन। तर पार्टीको पहिलेको आवास नीतिले यो “पर्याप्त आश्रय” मा विश्वास गर्छ र यो अधिकारलाई “प्रगतिशील रूपमा कार्यान्वयन” गर्न आवश्यक पर्ने संविधानको धारालाई समर्थन गर्दछ।
आवास कार्यकर्ता समूह Ndifuna Ukwazi (NU) का सहरी नीति अनुसन्धानकर्ता निक बडलेन्डरले आवासमा राजनीतिक दलहरूको ध्यान नदिएको कुरालाई “रोखलाग्दो र निराशाजनक दुवै” मान्छ।
“विगतका चुनावहरूमा जग्गा र आवास प्रमुख मुद्दाहरू थिए र धेरैका लागि, राजनीतिक दलहरू टाढा भएका छन् र आवासको लागि संघर्षमा कम पूँजी छ। यसले राजनीतिज्ञहरूको सूचीलाई तल झरेको छ, ”उनले भने।
गत महिना, केप टाउनका मेयर जियोर्डिन हिल-लुइस, DA का एक सदस्य, शहरले आफ्नो 2024-2025 को लागि “गरिब समर्थक बजेट” भनेर अनावरण गरे, काउन्सिलको बैठकमा अगाडि बढिरहेको मिशन भनेको पूर्वाधारमा लगानी गर्ने हो भनी बताउनुभयो। एक अभूतपूर्व स्केल।”
“दृष्टिको साहस र विश्वासको दृढताको साथ, हामीलाई थाहा छ कि केप टाउनले देखाउन सक्छ कि यो गरिबी फिर्ता गर्न सम्भव छ, कि हामी हाम्रो विगतको लामो छायालाई जित्न सक्छौं,” उनले भने।
जे होस्, बडलेन्डरले भने: “हामीसँग आवास र पृथकीकरणको संकट छ जुन यहाँ चरम छ – तर हामी यस संकटसँग मेल खाने पर्याप्त सरकारी कार्य देख्दैनौं,” नेतृत्वले “जनताको सेवा गर्न सार्वजनिक जग्गा प्रयोग गर्न असफल भएको” थपे।
“यो हाम्रो शहरमा असमानता र विभाजनको उदाहरण हो,” उनले भने।
मिचेल्स प्लेन युनाइटेड रेसिडेन्ट्स एसोसिएसनका जेकब्सले भने कि उनी “राष्ट्रिय सरकारबाट द्रुत रूपमा जग्गा रिलिज” पनि हेर्न चाहन्छन्, जुन शहरले आवश्यक पर्ने मानिसहरूका लागि घर बनाउन प्रयोग गर्न सक्छ।
तर “शहर घरहरू वितरणको लागि तयार छैन”, उनले स्वीकार गरे, मेयर हिल-लुइस जमीनमा वास्तविकताहरूसँग “सम्पर्क बाहिर” थिए।
‘उनीहरूले हामीलाई बिर्सेका छन्’
हराएको शहरमा, स्मिथ आफ्नो परिवारसँग उनीहरूको एकल कोठाको बासस्थान बाहिर बसे, अझै पनि परिवर्तन आउने आशामा।
उनका श्रीमान् ६१ वर्षीय रसेलले वर्षौंअघि दाहिने खुट्टा गुमाएका थिए र काम गर्न असमर्थ छन्। उसले एउटा सानो असक्षमता पेन्सन पाउँछ जसले उनीहरूलाई आफू बसेको प्लटको मालिकलाई भाडा तिर्न मद्दत गर्छ, तर स्मिथले थोरै पैसा कमाउन हप्तामा दुई पटक घरेलु काम गर्छन्।
उनले बनाएको ठूलो हिस्सा सार्वजनिक यातायातमा गएर उनको आवास आवेदनको अनुगमन गर्न शहर काउन्सिलमा जान्छ – र कहिलेकाहीँ त्यो पर्याप्त हुँदैन।
“म प्रायः शहरको आवास कार्यालयमा जानको लागि ट्याक्सी भाडा उधारो लिनु पर्छ कि त्यहाँ काउन्सिलको घर पाएको कुनै समाचार छ कि छैन भनेर जान्न, म धेरै थाकेको र निराश छु,” उनले अल जजीरालाई बताइन् कि विभिन्न अधिकारीहरूले सामान्यतया उनलाई पठाउँछन्। एउटा कार्यालय अर्कोबाट।
“जनवरीमा, उनीहरूले मलाई केही समस्याहरूका कारण लामो समय पर्खनु पर्ने बताए, र घरहरू बन्न नसकेकाले मैले थप तीनदेखि चार वर्ष कुर्नुपर्छ। यो धेरै निराशाजनक छ। ”
NU का बडलेन्डर, जसको वकिल र सामुदायिक आयोजकहरूको गैर-लाभकारी समूहले शहरमा स्थानिक अन्यायलाई सम्बोधन गर्न काम गर्दछ, भन्यो: “दुःखको कुरा, हामी चेरिल-एन र उनको परिवार जस्ता केसहरू सधैं देख्छौं।”
“यो विचार यो हो कि आवास प्रतिक्षा सूची एक तर्कसंगत सूची हो, जसको अर्थ छ कि जो चाँडोमा छन् उनीहरूले पाउनेछन्। [homes] पहिलो – तर यो कसरी काम गर्छ भन्ने होइन र यो धेरै अनियमित छ।”
स्मिथको लागि जुन उनको आवेदनमा फलोअप गर्न लगभग हरेक दिन हाउसिंग अफिसमा जानुको अर्थ हो। तर अहिलेसम्म त्यसको कुनै नतिजा आएको छैन ।
बडलेन्डरले सन् १९९४ देखि राज्यको आवास नीतिबाट लाखौं लाभान्वित भए पनि धेरैका लागि भने कुनै सहयोग नभएको बताए ।
“हामीलाई घरपछाडि बस्ने लाखौं मानिसहरूको बारेमा थाहा छ र त्यो संख्या बढ्दै गएको छ,” उनले भने, यो जनसंख्याको एक भाग हो जसलाई सरकारले बेवास्ता गर्न खोजेको देखिन्छ।
“अहिलेसम्म घरपछाडि आवासको लागि कुनै वास्तविक नीतिगत प्रतिक्रिया आएको छैन,” उनले भने। “तिनीहरूले बालुवामा टाउको राखे जस्तो छ।”
चुनाव नजिकिँदै जाँदा राजनीतिज्ञहरूले गरिबी हटाउने अभियान चलाउँछन्। तर स्मिथहरू र उनीहरूका छिमेकीहरूका लागि, गरिबीको वास्तविकता उनीहरूसँग मात्र हुँदा कुराको अर्थ कम हुन्छ।
“उनीहरू यहाँ आउँछन् जब उनीहरूलाई हामीले उनीहरूलाई भोट दिन आवश्यक छ र त्यसपछि उनीहरूले हामीलाई बिर्सन्छन्,” स्मिथले आफ्नो पार्टीका प्रतिज्ञाहरूमा थोरै विश्वास राख्दै भने।
“म सपना देख्छु जुन दिन मसँग एउटा घर छ जहाँ एउटा चलिरहेको ट्याप छ जुन मैले खोल्न र बाल्टिनको सट्टा नुहाउने ठाउँमा मेरो नातिनालाई धुन सक्छु,” उनले भनिन्, “र म फ्लश गर्न सक्ने शौचालय छ।”