गुल्मी । गुल्मीको एउटै गाउँबाट दुई करोड बढीको सुन्तला निर्यात भएको छ । जिल्लाको धुर्र्कोट गाउँपालिका–०१ नयाँगाउँबाट दुई करोड बढीको सुन्तला निर्यात भएको हो । नयाँगाउँमा रहेका कुल ८५० घरधुरीमध्ये छ सय परिवार सुन्तला खेतीमा आवद्ध छन् ।

वडाध्यक्ष चेतमान कुँवरका अनुसार नयाँगाउँमा सुन्तलाबाट सरदरमा मासिक एक लाखसम्म कमाउने कृषक छन् । नयाँगाउँको सुन्तला स्थानीय बजारका साथसाथै गुल्मी सदरमुकाम तम्घास, अर्घाखाँची, बुटबल, काठमाडौ लगायतका स्थानमा निर्यात हुने वडाध्यक्ष कुँवरले बताए । सुन्तला खेती नयाँगाउँबासीको परम्परागत खेती हो । तर पछिल्लो केही बर्षयता सुन्तला खेती नगदेबालीको रुपमा परिणत भएको छ । जसले गर्दा कृषकलाई आम्दानीको भरपर्दो स्रोत भएको छ ।

नयाँगाउँका ५४ बर्षिय टिका बहादुर हमालले विगत ३३ बर्षदेखि सुन्तला खेती गर्दै आएका छन् । सुन्तला खेतीबाटै उनले बार्षिक लाखौँ रुपैँया आम्दानी गर्दै आएका छन् । ‘एक बर्ष बिराएर सुन्तलाको उत्पादन राम्रो हुन्छ, पोहोर साल आठ लाखको बिक्री भयो ।’ हमालले भने, ‘यो बर्ष उत्पादन अलि घटेकोले छ लाखको सुन्तला बिक्री भयो ।’

सुन्तला लिन घरमै ब्यापारी आउछन् । अहिले प्रति किलो ६५ देखि ७० रुपँैयामा सुन्तला बिक्री गरिरहेका छन् । पछिल्लो समय वैदेशिक रोजगारिमा जाने युवाहरुको प्रतिस्पर्धा छ । तर हमाल भने घरमै बसेर मनग्य आम्दानी गरिरहेका छन् । ‘यो पुख्र्यौली पेशा हो, मैले ब्यवसायिकरण गरेको मात्र हुँ ।’ उनले भने ।

उनले कुल १२ रोपनी जग्गामा सुन्तला खेती गर्दे आएका छन् । अहिले २५ हजार बोटमा सुन्तला उत्पादन भईरहेको छ । भने थप ४० हजार विरुवा नर्सरीमा छन् । केहि बर्षपछि ति विरुवाले पनि उत्पादन दिदाँ उनको आम्दानी झनै बढ्ने हमाल बताउछन् । सुन्तला बिक्रीको रकम घरखर्च चलाएर पनि बचत हुने हमाल बताउछन् ।

नयाँगाउँकै कमला पोखरेलले पनि यो बर्ष सबै सुन्तला घरबाटै प्रतिकिलो ६५ रुपँैयामा बिक्री गरिन् । गत बर्ष ८० हजारको सुन्तला बिक्री गरेकी उनले यो बर्ष पनि सोही रकमकै हाराहारीमा बिक्री गरेको बताइन् । सुन्तला लिन व्यापारीहरु घरमै आउने भएकोले बजारको कुनै समस्या छैन ।

‘बारिमा तीन सय बोट छन्, केही साना बिरुवा पनि छन् ।’ उनले भनिन्, ‘सुन्तला बिक्रीको रकमबाट घरमा चाहिने दैनिक उपभोग्य सामग्री किन्न सहयोग भएको छ ।’ पोखरेल र हमाल त सुन्तला बिक्री गर्ने केही प्रतिनिधिमुलक पात्र मात्रै हुन् । उनीहरुजस्तै नयाँगाउँमा धेरैले सुन्तला बिक्री गरेका छन् । जसबाट एकातर्फ सुन्तलाबाट गाउँको पहिचान बनेको छ भने अर्कोतर्फ कृषकहरुलाई आम्दानीको स्रोत बनेको छ ।

गुल्मीमा २३ करोडको सुन्तला
सरकारले गुल्मीलाई ‘सुन्तला जोन’ भनी घोषणा गरेको छ । यस बर्ष जिल्लामा २३ करोडको सुन्तला उत्पादन भएको कृषि ज्ञान केन्द्र गुल्मीले जनाएको छ । जसमा १२ करोड ८४ लाखको सुन्तला जिल्लाभन्दा बाहिर निर्यात भएको केन्द्रका प्रमुख नवराज भण्डारीले जानकारी दिए ।

गुल्मीमा कुल एक हजार २७ हेक्टर क्षेत्रफल सुन्तला उत्पादनयोग्य छ । जसमध्ये यो बर्ष ६२३ हेक्टर क्षेत्रफलमा छ हजार ५७२.४ मेक्ट्रिक टन सुन्तला उत्पादन भएको छ । अहिले कुल सुन्तला बगैचाको ६० प्रतिशत बोटहरु फलेका छन् । आ.व. २०७९÷८० मा कृषक, कृषि ज्ञान केन्द्र, प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना र पालिकाहरुको लगानीमा १३० हेक्टर क्षेत्रफलमा थप सुन्तला खेती विस्तार गरिएको केन्द्रका प्रमुख भण्डारीले बताए ।

जिल्लाका पालिकाहरुले पनि सुन्तला खेती प्रवद्र्धन गर्न विभिन्न कार्यक्रमहरु संचालन गरेका छन् । जिल्लाको धुर्कोट, रेसुङ्गा, मदाने लगायतका क्षेत्रमा सुन्तला खेतीको लागि चक्लाबन्दी कार्यक्रम नै सुरु गरिएको छ । धुर्कोट गाउँपालिका प्रमुख भुपाल पोखरेलले धुर्कोटका सुन्तलाको बजारीकरणमा कुनै समस्या नभएको बताए । उनले सुन्तलाको उत्पादन बृद्धिको लागि सिँचाई, प्रविधि लगायतका बिषयमा पालिकाले सहयोग गर्ने प्रतिक्रिया दिए ।

(३८ पटक भ्रमण गरिएको, आज ३८ पटक भ्रमण गरिएको)