द्वारा एरिक गोजलन

फेनेलोनले आफ्नो पुस्तक “डायलग अफ द डेड” मा लेखेका छन् “युद्ध भनेको मानवताको अपमान गर्ने दुष्ट हो”।

एरिक गोजलन

यो निर्विवाद छ कि युद्ध, यो प्रकोप जसले मानवतालाई विनाश गर्छ, विनाश रोप्छ। द्वन्द्व जति लामो समयसम्म चलिरहन्छ, त्यसले संलग्न राष्ट्रहरूबीचको वैमनस्यलाई उति नै बढाउँछ, जसले झगडा गर्नेहरूबीचको विश्वासको पुनर्स्थापनालाई अझ कठिन बनाउँछ। अजरबैजान र आर्मेनिया बीचको द्वन्द्व पहिले नै यसको अस्तित्वको दुखद शताब्दीमा पुगेको छ, यी दुई मानिसहरूले भोगेका पीडाहरू कल्पना गर्न गाह्रो छ, प्रत्येकले आफ्नो पीडा बोकेको छ।

मैले अजरबैजानले आर्मेनियालीहरू विरुद्ध नरसंहार गरिरहेको आरोप सुनेको र पढेको छु। अल्बर्ट कामुले औंल्याएझैं, “कुराको गलत व्याख्याले संसारको दुखमा थप्छ।” यो बुझ्न आवश्यक छ कि “नरसंहार” शब्द पहिलो पटक 1944 मा पोलिश वकिल राफेल लेम्किनले “अक्सिस रुल इन ओक्युपाइड यूरोप” शीर्षकको आफ्नो कृतिमा पेश गरेका थिए। यो ग्रीक “जेनोस” बाट बनेको छ, जसको अर्थ “दौड” वा “जनजाति” ल्याटिन “साइड”, जसको अर्थ “हत्या” हुन्छ। राफेल लेम्किनले यो शब्द प्रलयको समयमा यहूदी मानिसहरू विरुद्ध नाजीहरूले सञ्चालन गरेको व्यवस्थित विनाश नीतिहरूको वर्णन गर्न मात्र होइन तर इतिहासभरि व्यक्तिहरूको विशिष्ट समूहलाई नष्ट गर्ने उद्देश्यले अन्य लक्षित कार्यहरू पनि वर्णन गरे। तसर्थ, यो निर्विवाद छ कि आर्मेनियालीहरू 1915 मा नरसंहारको शिकार भएका थिए, र यो सबैले स्वीकार गर्नुपर्छ। यद्यपि, समझ र न्यायको एउटै लेन्स मार्फत अजरबैजानीहरूलाई असर गर्ने लगायत अन्य त्रासदीहरूलाई पहिचान गर्न पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ।

यो निर्विवाद छ कि अजरबैजानीहरू हत्या र हत्याहरूबाट गम्भीर रूपमा प्रभावित भएका छन्, किनभने तिनीहरू अजरबैजानी थिए। इतिहासको यो कम ज्ञात अवधिको खोजी गरौं जसले हामीलाई वर्तमान अवस्थालाई अझ राम्ररी बुझ्न मद्दत गर्नेछ।

मार्च 31, 1925, अजरबैजान नरसंहार

1925 मा, लेनिनले काकेशसको लागि असाधारण कमिसरको रूपमा स्टेपान चाउमियनलाई नियुक्त गरे। त्यस वर्षको मार्च 31 मा, तीन दिनको लागि, अजरबैजानीहरूको नरसंहार गरियो।

कुल्ने नामका एक जर्मनले १९२५ मा बाकुमा भएका घटनाहरू यसरी वर्णन गरे: “आर्मेनियालीहरूले मुस्लिम (अजरबैजानी) क्वार्टरहरूमा आक्रमण गरे र सबै बासिन्दाहरूलाई तिनीहरूका संगीनले छेडेर मारे। केही दिन पछि, 87 अजरबैजानीहरूको शव खाडलबाट बाहिर निकालिएको थियो। शव भाँचिएको, नाक काटिएको, गुप्तांग विकृत। अर्मेनियालीहरूले बालबालिका वा वयस्कहरूका लागि कुनै दया देखाएनन्।”

मार्चको नरसंहारमा बाकुको एउटै जिल्लामा ५७ जना अजरबैजानी महिलाको शव फेला परेको थियो, उनीहरुको कान र नाक काटिएको थियो र उनीहरुको पेट च्यातिएको थियो । केटीहरू र महिलाहरूलाई पर्खालमा कीला लगाइएको थियो, र शहरको अस्पताल, जहाँ 2,000 मानिसहरूले आक्रमणबाट बच्न खोजिरहेका थिए, आगो लगाइयो।

आर्मेनियाबाट अजरबैजानीहरूको निर्वासन 1948-1953

सन् १९४७ को डिसेम्बरमा आर्मेनियाका कम्युनिस्ट नेताहरूले स्टालिनलाई पत्र लेखे। त्यो पत्रमा, तिनीहरूले 130,000 अजरबैजानीहरूलाई आर्मेनियाबाट अजरबैजानमा सार्न सहमत भए, विदेशबाट आर्मेनिया आउने आर्मेनियालीहरूका लागि खाली ठाउँहरू सिर्जना गरे। निर्वासनको विवरण पनि USSR मन्त्रिपरिषद्को डिक्री नम्बर 754 मा सेट गरिएको थियो। योजना लगभग 100,000 मानिसहरूलाई कुरा-अरास मैदान (अजरबैजान सोभियत समाजवादी गणतन्त्र) मा तीन चरणमा निर्वासित गर्ने थियो: 10,000 1948 मा, 1949 मा 40,000। र 1950 मा 50,000।

1988-1989 मा आर्मेनियाबाट अजरबैजानीहरूको निर्वासन

जनवरी 1988 मा, USSR नेतृत्वको नेतृत्वमा, 250,000 अजरबैजानी र 18,000 कुर्दहरूलाई तिनीहरूको पुर्खाको भूमिबाट निष्कासित गरियो। त्यही वर्षको डिसेम्बर ७ मा उक्त क्षेत्रमा भयानक भूकम्प गएको थियो । अजेरी गाउँलेहरूलाई अजरबैजानमा सारिएको थियो र 1989 भरि फिर्ताको अधिकार र प्रकोपमा गुमेको सम्पत्तिको क्षतिपूर्तिको माग गरे। यद्यपि, स्पिटक र येरेभानका अधिकारीहरूले अजेरीहरू दोहोरो पीडित भएको कुरालाई अस्वीकार गरे, उनीहरूले स्पिटाकलाई आफ्नै इच्छाले छोडेको तर्क गर्दै।

1992 को नरसंहार

खोड्जली नरसंहार: फेब्रुअरी 25 र 26, 1992 मा, नागोर्नो-काराबाख युद्धको समयमा, आर्मेनियाली सेनाहरूले खोड्जाली शहरमा आक्रमण गरे, जुन मुख्यतया अजेरीहरूको बसोबास थियो। सहरको घेराबन्दीले महिला, बालबालिका र वृद्धवृद्धासहित सयौं अजरबैजानी नागरिकको ज्यान लियो। यस नरसंहारको अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले व्यापक रूपमा निन्दा गरेको थियो।

गराडाघली नरसंहार: फेब्रुअरी 1992 मा, अर्मेनियाली सेनाहरूले नागोर्नो-काराबाख बाहिर गाराडाघ्ली गाउँमा आक्रमण गरे, धेरै अजरबैजानी नागरिकहरूलाई मारे।

मराघा नरसंहार: अप्रिल १९९२ मा, अर्मेनियाली सेनाले नागोर्नो-काराबाखमा रहेको मराघा गाउँमा आक्रमण गरी दर्जनौं सर्वसाधारणलाई मारेको थियो।

अब, इतिहासको राम्रो ज्ञानको साथ, हामीलाई वर्तमान अवस्था बुझ्न सजिलो छ।

तिनीहरू र नागरिकहरू विरुद्धको आक्रमण पछि, अजरबैजानको सशस्त्र सेनाले सेप्टेम्बर 19 मा काराबाखमा आर्मेनियाली सेनाहरूमाथि आक्रमण सुरु गर्यो। अर्को दिन, आर्मेनियाले आर्मेनिया भित्र केही मतभेदहरू प्रकट गर्दै, प्रतिआक्रमण गर्नको लागि यस क्षेत्रमा सैनिकहरू पठाउन अस्वीकार गर्यो। आर्मेनियामा दुईवटा फरक सरकारहरू छन्: येरेभानमा केन्द्रीय, जनताद्वारा निर्वाचित, र काराबाखमा, रूसी कुलीन वर्गद्वारा समर्थित।

केन्द्रीय सरकारका प्रधानमन्त्री निकोल पचिनियनले केही समयदेखि अमेरिकासँग नजिक हुने इच्छा व्यक्त गर्दै आएका छन् र एक वर्षदेखि बाकु सरकारसँग वार्ता गरिरहेका छन् । केही हप्ता अघि, निकोल पचिनियनले काराबागमा अजरबैजानको सार्वभौमसत्तालाई मान्यता दिने आफ्नो मनसाय घोषणा गरे।